Situatie-teekening der beide Rijnoevers te Arnhem met ontwerp hunner verbinding door middel van een hooge veerbrug
 | |
| Bron: | Gelders Archief |
| Datering: | 1899 |
EEN AFDRUK VAN DEZE KAART BESTELLEN? KLIK HIER Deze kaart toont een bijzonder, niet gerealiseerd plan voor een nieuwe oeververbinding over de Rijn in Arnhem. Dat plan werd op 21 mei 1899 voorgelegd aan de Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid. Behalve de nieuwe oeververbinding is op de kaart ook een bochtafsnijding in de Rijn aangegeven, een nieuwe haven in de afgesneden bocht, en een nieuwe verbindingsweg op de zuidoever. Destijds werd de enige oeververbinding gevormd door een ‘schipbrug’. Die lag iets westelijk van de huidige Nelson Mandelabrug en is helemaal linksboven op de kaart te zien. De eerste schipbrug op die plek werd al gebouwd in 1603. De schipbrug bestond uit een aantal kleine schepen op een rij, waar een brugdek overheen lag. Als een schip de brug wilde passeren, werd er een deel tussenuit gevaren. De wachttijd voor het wegverkeer kon daarbij flink oplopen. Bij ijsgang op de rivier werd de hele brug weggehaald en in de haven gelegd. Eind negentiende eeuw nam het verkeer sterk toe, zowel op de weg als op de rivier. Daardoor ontstond behoefte aan een nieuwe oeververbinding, die voor beide verkeersstromen minder belemmerend zou zijn. Het plan uit 1899 voorzag in een ‘hooge veerbrug’ in het verlengde van De Markt. Die locatie werd gekozen omdat zo een logischer ontsluiting zou ontstaan voor de toekomstige uitbreiding van de stad op de zuidelijke Rijnoever. Die uitbreiding zou mogelijk worden na de op de kaart vermelde ‘voorgenomen rivierverbetering bij Malburgen’. De ‘hooge veerbrug’ die men voor ogen had, bestond uit een constructie met daaraan een grote ‘gondel’ die tussen beide oevers heen en weer zou gaan. Onderaan op de kaart zijn twee varianten getekend. Bij ‘Oplossing A’ hangt de gondel aan een hangbrug-constructie, bij ‘Oplossing B’ aan een boogbrug-constructie. Het concept van de ‘veerbrug’ (ook wel: transportbrug of zweefbrug) was in 1873 bedacht door Charles Smith. Het idee sloeg niet direct aan. In 1893 werd de eerste brug van dit type in gebruik genomen: de Puente de Vizcaya bij Bilbao, die nog steeds in gebruik is. Nadien werden wereldwijd maar een klein aantal bruggen van dit type gebouwd. Vandaag de dag is daar nog maar een handjevol van over. Terug naar Arnhem. Blijkbaar was de verkeersproblematiek ook weer niet zó groot dat een snelle oplossing geboden was. Het plan voor de ‘veerbrug’ verdween in een la en pas in 1913 werd besloten om een ‘echte’ brug te bouwen. Het duurde zelfs nog tot 1932 (!) alvorens werd gestart met de bouw van de Rijnbrug (één van de twaalf bruggen van het Rijkswegenplan 1927). De locatie was in de tussentijd iets naar het oosten verschoven en de keuze was gevallen op een boogbrug. De opening was op 10 april 1935. Vlak daarna werd de oude schipbrug weggehaald. Het is wrang dat de nieuwe brug, die meer dan 35 jaar op zich liet wachten, binnen tien jaar na de opening twee keer vernietigd werd door militair geweld. De eerste keer was in mei 1940, toen het Nederlandse leger de brug opblies om de Duitse opmars te vertragen. Na de capitulatie kwam er een tijdelijke pontonbrug, terwijl de Rijnbrug hersteld werd. De heropening was nog maar net achter de rug toen de Geallieerden de brug op 6 en 7 oktober 1944 bombardeerden. Tijdens Operatie Market Garden was men er niet in geslaagd om de brug in handen te krijgen. Vernietiging was vervolgens noodzakelijk om de aanvoer van Duitse versterkingen te bemoeilijken. De restanten van de brug werden in februari 1945 door de Duitsers opgeblazen. De oorspronkelijke pijlers hadden als dat geweld vrij goed doorstaan. Na de bevrijding werd op de oude pijlers eerst een baileybrug gelegd en vervolgens een nieuwe boogbrug gebouwd, die op 9 mei 1950 werd geopend. In 1978 werd de naam veranderd in John Frostbrug, naar de luitenant-kolonel wiens bataljon er in september 1944 als enige in slaagde de noordzijde van de brug te veroveren. Een jaar eerder had Arnhem een tweede oeververbinding gekregen, de Nelson Mandelabrug, en in 1988 werd een derde brug over de Rijn geopend, de Andrej Sacharowbrug. Bronnen: www.arneym.nl
| |
.jpg)