Kaart van De Hollandsche IJssel van Gouda tot IJsselmonde (blad 2: Nieuwerkerk)

De ‘eerste druk’ van de Algemeene Rivierkaart bestond uit zes series, die tussen 1830 en 1860 verschenen. In de periode waarin de vijfde en zesde serie werden gemaakt (1857-1860), werd er bij het Topografisch Bureau, dat met de Drukkerij van het Departement van Oorlog de gravure en de steendruk uitvoerde, geëxperimenteerd met kleuren-lithografie. Dat die experimenten succesvol waren, blijkt wel uit deze schitterende kaart.
 
De latere herzieningen van de Algemeene Rivierkaart werden niet in kleurendruk uitgevoerd. Dat maakt de kaarten uit de series 5 en 6 van de eerste druk extra bijzonder. 

De overlay laat prachtig zien hoe de Hollandse IJssel na 1860 beter bevaarbaar is gemaakt door bochtafsnijdingen en verbredingen. Die verbetering vond plaats in 1936-1937. Eén van de bochtafsnijdingen werd gerealiseerd bij Kortenoord. Daar stond (en staat) korenmolen “Windlust”, waarvan de historie teruggaat tot 1586. In 1950 werden de kap en de wieken verwijderd en tot 1999 deed het restant dienst als graansilo, die steeds verder in verval raakte. Tussen 2000 en 2005 werd het hele molencomplex, inclusief bijgebouwen en het molenaarshuisje, in oude luister hersteld.  
Direct naast de molen staat café “Rust Wat”. Het huidige café werd gebouwd ná de rivierverbetering Maar ook daarvoor stond er al een café met dezelfde naam. Als dat bij een hoge waterstand in de rivier onder dreigde te lopen, werd het biljart omhoog getakeld en op blokken gezet.
 
De bochtafsnijding bij Kortenoord werd gerealiseerd door aan de overkant van de rivier een buitendijks terrein weg te graven. Op de kaart staat daar een ‘steenplaats’ aangegeven met de naam “Spreeuwenhoek”. Dat is één van de maar liefst 12 ‘steenplaatsen’ (steenfabrieken) op dit kaartblad. Langs de hele Hollandse IJssel, van Haastrecht tot IJsselmonde, hebben er zo’n 50 gestaan.
 
De eerste steenovens langs de Hollandse IJssel ontstonden al in de veertiende eeuw. Door de specifieke samenstelling van de klei konden ze alleen de zogenaamde ‘ijsselsteen’ produceren, een kleine gele steen. Vanaf 1870 ging men in de bouw meer en meer het grotere waalsteenformaat gebruiken en verdwenen de fabrieken langs de Hollandse IJssel langzamerhand. De laatste was steenbakkerij Mijnlieff in het buurtschap Klein Hitland bij Nieuwerkerk ("Steenplaats Groot Hitland" op de kaart), die in 1964 de deuren sloot. De vier steenovens van het complex bleven staan en werden in 1972 aangewezen als rijksmonument. 

Kaartblad 1 van deze serie vindt u hier.
Kaartblad 3 van deze serie vindt u hier.

Uitgebreidere informatie over de Algemeene rivierkaart van Nederland vindt u hier.