Algemeene Rivierkaart 2e herziening, Serie II (kaartblad 18: Rotterdam)
Home | Kaarten | Algemeene Rivierkaart Tweede herziening | Algemeene Rivierkaart 2e herziening, Serie II (kaartblad 18: Rotterdam)
Algemeene Rivierkaart 2e herziening, Serie II (kaartblad 18: Rotterdam)
Datering: 1936
Bron: Rijkswaterstaat
EEN AFDRUK VAN DEZE KAART BESTELLEN? KLIK HIER!
Op 15 april 1829 besloot de minister van Binnenlandse Zaken tot het maken van uniforme kaarten van alle grote rivieren in Nederland, de “Algemeene Rivierkaart van Nederland”. Dat was het begin van een karteringsoperatie die in de 100 jaar daarna leidde tot een indrukwekkende collectie rivierkaarten. Door de grote schaal (1:10.000, soms zelfs...
EEN AFDRUK VAN DEZE KAART BESTELLEN? KLIK HIER!
Op 15 april 1829 besloot de minister van Binnenlandse Zaken tot het maken van uniforme kaarten van alle grote rivieren in Nederland, de “Algemeene Rivierkaart van Nederland”. Dat was het begin van een karteringsoperatie die in de 100 jaar daarna leidde tot een indrukwekkende collectie rivierkaarten. Door de grote schaal (1:10.000, soms zelfs 1:5000) en het hoge niveau van karteren en reproduceren geven de rivierkaarten een ongekend gedetailleerd beeld van het Nederlandse rivierenlandschap door de jaren heen. Ze bieden niet alleen een schat aan informatie, maar zijn ook schitterend om te zien.
B.H. Goudriaan, Hoofdingenieur in algemene dienst, kreeg de leiding over de werkzaamheden. Ter dekking van de kosten besloot men “eene somme van Twee Duizend Guldens bij wijze van credietopening, (…), uit de inkomsten der Rhijnvaart beschikbaar te stellen”.
De Nederlandse rivieren waren continu onderhevig aan veranderingen, zowel door natuurlijke oorzaken als door toedoen van de mens. Die dynamiek maakte eigenlijk een permanent karteringsproces noodzakelijk. De eerste editie van de Algemeene Rivierkaart verscheen tussen 1830 en 1864. Al in 1871 werd begonnen met de eerste herziening. En toen die eerste herziening in 1908 was afgerond, werd een jaar later het startsein geven voor de tweede herziening...
Uitgebreidere informatie over de Algemeene rivierkaart van Nederland vindt u hier.
Deze kaart van de Nieuwe Maas bij Rotterdam is een voorbeeld van de tweede herziening. De kaart werd uitgegeven in 1936 en geeft een prachtig beeld van de situatie begin 1935, toen de "laatste verkenningen en terrestrische bijmetingen" werden gedaan (zie de tekst rechts onderaan). De kaartbladen van de Nieuwe Maas, de Nieuwe Waterweg en de Hollandsche IJssel werden uitgegeven op schaal 1 : 5.000 in plaats van 1 : 10.000, zoals gebruikelijk. Daardoor is het detailniveau zeer hoog.
De kaart geeft een prachtig beeld van Rotterdam enkele jaren voor de Tweede Wereldoorlog. Het gebied dat op 14 mei 1940 werd verwoest door het Duitse bombardement staat er bijna helemaal op. Door te spelen met de transparantie van de overlay is het verschil tussen de voor- en naoorlogse binnenstad dan ook mooi te zien.
Door het 13 minuten durende bombardement veranderde de Rotterdamse binnenstad in een vuurzee. Er vielen meer dan 800 doden en ruim 80.000 mensen raakten dakloos. Meer dan 24.000 huizen, 2500 winkels en 1200 fabrieken werden verwoest.
Stadsbouwmeester W.G. Witteveen kreeg vier dagen na de ramp al opdracht om een wederopbouwplan te maken. Het plan dat hij in 1941 presenteerde werd na veel discussie uiteindelijk afgewezen. De criticasters vonden het te gedetailleerd en teveel gericht op behoud en herstel. Cornelis van Traa maakte een nieuw plan dat uitging van een meer globale en grootschaliger aanpak. Dat plan werd in 1946 aangenomen.
Om het plan van Van Traa te kunnen realiseren, moesten verschillende panden die het bombardement hadden doorstaan alsnog worden gesloopt. Eén daarvan was de Bijenkorf van architect W.M. Dudok, geopend in 1930 en alom beschouwd als architectonisch meesterwerk. De Duitse bommen hadden het weliswaar voor een deel verwoest, maar er lag al een uitgewerkt plan voor de herbouw daarvan.
De Bijenkorf op de dag van de opening (foto: KLM Aerocarto)
Rechts het restant van de Bijenkorf, waarschijnlijk rond 1950
Herbouwplan De Bijenkorf Rotterdam
Het restant van het spectaculaire gebouw bleef nog staan tot halverwege de jaren '50. Dat blijkt uit een kaart die Gemeentewerken Rotterdam in mei 1955 publiceerde. Daarop is, óver een gedetailleerde weergave van de situatie vóór het bombardement heen, de stand van zaken van de wederopbouw aangegeven door middel van verschillende kleuren die in de legenda als volgt omschreven worden: gespaard gebleven bebouwing opgenomen in basisplan, gespaard gebleven bebouwing nog te verwijderen, nieuwbouw voltooid of in aanbouw, nieuwbouw nog te realiseren. Op onderstaand fragment is, precies in het midden, de Bijenkorf te zien. Met de (licht)gele kleur werd de nog te slopen bebouwing aangeduid.
Op 31 maart 1943 werd Rotterdam nogmaals getroffen door een bombardement, maar dit keer waren Amerikaanse bommenwerpers verantwoordelijk. Het eigenlijke doel was de Wilton-Feijenoord scheepswerf, waar schepen voor de Duitse Kriegmarine werden gebouwd. In plaats daarvan vielen de bommen op het woongebied ten oosten en westen van het Marconiplein (zie deze kaart). De exacte oorzaak van het vergissingsbombardement is nooit opgehelderd. Waarschijnlijk hebben onduidelijkheid over het doel (de werf had twee vestigingen) en een harde westelijke wind een rol gespeeld. Het 'vergeten bombardement' kostte zeker 326 mensen het leven en zo'n 13000 mensen raakten dakloos.
bronnen:
150 Jaar rivierkaarten (M.F. Boode, Meetkundige Dienst Rijkswaterstaat 1979)
Geschiedenis van de kartografie van Nederland (Prof. Dr. Ir. C. Koeman, Canaletto 1985)
De geschiedenis van Nederland in 100 oude kaarten (Marieke van Delft en Reinder Storm, Lannoo 2019)
www.wikipedia.nl
www.gowiththevlo.nl/slopen-die-oud-rotterdamse-zooi/
Lees meer
Datering: 1936
Bron: Rijkswaterstaat
EEN AFDRUK VAN DEZE KAART BESTELLEN? KLIK HIER!
Op 15 april 1829 besloot de minister van Binnenlandse Zaken tot het maken van uniforme kaarten van alle grote rivieren in Nederland, de “Algemeene Rivierkaart van Nederland”. Dat was het begin van een karteringsoperatie die in de 100 jaar daarna leidde tot een indrukwekkende collectie rivierkaarten. Door de grote schaal (1:10.000, soms zelfs...
EEN AFDRUK VAN DEZE KAART BESTELLEN? KLIK HIER!
Op 15 april 1829 besloot de minister van Binnenlandse Zaken tot het maken van uniforme kaarten van alle grote rivieren in Nederland, de “Algemeene Rivierkaart van Nederland”. Dat was het begin van een karteringsoperatie die in de 100 jaar daarna leidde tot een indrukwekkende collectie rivierkaarten. Door de grote schaal (1:10.000, soms zelfs 1:5000) en het hoge niveau van karteren en reproduceren geven de rivierkaarten een ongekend gedetailleerd beeld van het Nederlandse rivierenlandschap door de jaren heen. Ze bieden niet alleen een schat aan informatie, maar zijn ook schitterend om te zien.
B.H. Goudriaan, Hoofdingenieur in algemene dienst, kreeg de leiding over de werkzaamheden. Ter dekking van de kosten besloot men “eene somme van Twee Duizend Guldens bij wijze van credietopening, (…), uit de inkomsten der Rhijnvaart beschikbaar te stellen”.
De Nederlandse rivieren waren continu onderhevig aan veranderingen, zowel door natuurlijke oorzaken als door toedoen van de mens. Die dynamiek maakte eigenlijk een permanent karteringsproces noodzakelijk. De eerste editie van de Algemeene Rivierkaart verscheen tussen 1830 en 1864. Al in 1871 werd begonnen met de eerste herziening. En toen die eerste herziening in 1908 was afgerond, werd een jaar later het startsein geven voor de tweede herziening...
Uitgebreidere informatie over de Algemeene rivierkaart van Nederland vindt u hier.
Deze kaart van de Nieuwe Maas bij Rotterdam is een voorbeeld van de tweede herziening. De kaart werd uitgegeven in 1936 en geeft een prachtig beeld van de situatie begin 1935, toen de "laatste verkenningen en terrestrische bijmetingen" werden gedaan (zie de tekst rechts onderaan). De kaartbladen van de Nieuwe Maas, de Nieuwe Waterweg en de Hollandsche IJssel werden uitgegeven op schaal 1 : 5.000 in plaats van 1 : 10.000, zoals gebruikelijk. Daardoor is het detailniveau zeer hoog.
De kaart geeft een prachtig beeld van Rotterdam enkele jaren voor de Tweede Wereldoorlog. Het gebied dat op 14 mei 1940 werd verwoest door het Duitse bombardement staat er bijna helemaal op. Door te spelen met de transparantie van de overlay is het verschil tussen de voor- en naoorlogse binnenstad dan ook mooi te zien.
Door het 13 minuten durende bombardement veranderde de Rotterdamse binnenstad in een vuurzee. Er vielen meer dan 800 doden en ruim 80.000 mensen raakten dakloos. Meer dan 24.000 huizen, 2500 winkels en 1200 fabrieken werden verwoest.
Stadsbouwmeester W.G. Witteveen kreeg vier dagen na de ramp al opdracht om een wederopbouwplan te maken. Het plan dat hij in 1941 presenteerde werd na veel discussie uiteindelijk afgewezen. De criticasters vonden het te gedetailleerd en teveel gericht op behoud en herstel. Cornelis van Traa maakte een nieuw plan dat uitging van een meer globale en grootschaliger aanpak. Dat plan werd in 1946 aangenomen.
Om het plan van Van Traa te kunnen realiseren, moesten verschillende panden die het bombardement hadden doorstaan alsnog worden gesloopt. Eén daarvan was de Bijenkorf van architect W.M. Dudok, geopend in 1930 en alom beschouwd als architectonisch meesterwerk. De Duitse bommen hadden het weliswaar voor een deel verwoest, maar er lag al een uitgewerkt plan voor de herbouw daarvan.
De Bijenkorf op de dag van de opening (foto: KLM Aerocarto)
Rechts het restant van de Bijenkorf, waarschijnlijk rond 1950
Herbouwplan De Bijenkorf Rotterdam
Het restant van het spectaculaire gebouw bleef nog staan tot halverwege de jaren '50. Dat blijkt uit een kaart die Gemeentewerken Rotterdam in mei 1955 publiceerde. Daarop is, óver een gedetailleerde weergave van de situatie vóór het bombardement heen, de stand van zaken van de wederopbouw aangegeven door middel van verschillende kleuren die in de legenda als volgt omschreven worden: gespaard gebleven bebouwing opgenomen in basisplan, gespaard gebleven bebouwing nog te verwijderen, nieuwbouw voltooid of in aanbouw, nieuwbouw nog te realiseren. Op onderstaand fragment is, precies in het midden, de Bijenkorf te zien. Met de (licht)gele kleur werd de nog te slopen bebouwing aangeduid.
Op 31 maart 1943 werd Rotterdam nogmaals getroffen door een bombardement, maar dit keer waren Amerikaanse bommenwerpers verantwoordelijk. Het eigenlijke doel was de Wilton-Feijenoord scheepswerf, waar schepen voor de Duitse Kriegmarine werden gebouwd. In plaats daarvan vielen de bommen op het woongebied ten oosten en westen van het Marconiplein (zie deze kaart). De exacte oorzaak van het vergissingsbombardement is nooit opgehelderd. Waarschijnlijk hebben onduidelijkheid over het doel (de werf had twee vestigingen) en een harde westelijke wind een rol gespeeld. Het 'vergeten bombardement' kostte zeker 326 mensen het leven en zo'n 13000 mensen raakten dakloos.
bronnen:
150 Jaar rivierkaarten (M.F. Boode, Meetkundige Dienst Rijkswaterstaat 1979)
Geschiedenis van de kartografie van Nederland (Prof. Dr. Ir. C. Koeman, Canaletto 1985)
De geschiedenis van Nederland in 100 oude kaarten (Marieke van Delft en Reinder Storm, Lannoo 2019)
www.wikipedia.nl
www.gowiththevlo.nl/slopen-die-oud-rotterdamse-zooi/
.jpg)
Open kaart in Google Maps